Yazar : Doç. Dr. İnan ERYILMAZ
SDÜ Havacılık Yönetimi Bölüm Başkanı
Sivil havacılık sektörü, teknik ve operasyonel yönetimin ötesinde çok paydaşlı, şeffaf, hesap verebilir ve katılımcı bir yönetişim anlayışını zorunlu kılan bir alandır. Bu bağlamda sivil toplum kuruluşları (STK’lar), sektör içindeki bilgi akışını sağlama, politika yapımına katkı sunma ve standart geliştirme gibi önemli roller üstlenmektedir.
Yönetişim kavramı, geleneksel yönetim anlayışından farklı olarak, karar alma süreçlerine çok paydaşlı bir katılımı içeren; şeffaflık, hesap verebilirlik ve etkinlik gibi temel prensiplere dayanan bir yönetim modelidir. Yönetişim, yalnızca kamu kurumlarının değil, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) da sürece dahil olduğu, katılımcı bir yönetim anlayışını temsil eder. Bu model, özellikle dinamik ve uluslararası düzenlemelere tabi sektörlerde, daha etkin karar alma mekanizmalarının geliştirilmesini sağlar.
Sivil havacılık sektörü, güvenlik, teknoloji ve operasyonel verimlilik gibi kritik parametreler etrafında şekillenen, ulusal ve uluslararası düzeyde regüle edilen bir alan olma özelliği taşımaktadır. Bu bağlamda, sektördeki yönetişim anlayışının şeffaf, hesap verebilir ve katılımcı bir yapıya kavuşturulması büyük önem arz etmektedir. Havacılık sektöründe faaliyet gösteren STK’lar, sektör paydaşları arasında iş birliğini geliştirerek politika oluşturma süreçlerinde aktif rol oynamakta ve sektörel yönetim dinamiklerini şeffaf hale getirmeye katkı sunmaktadır. Ancak bu kuruluşların etkili ve sürdürülebilir bir şekilde faaliyet gösterebilmesi, yönetişim ve kalite yönetimi standartlarının belirlenmesi ve uygulanmasıyla doğrudan ilişkili olup, bu alanda bilimsel bir yaklaşım gerekmektedir.
Son 40 yıl içerisinde sivil havacılık sektöründe yaşanan teknolojik ilerlemeler ve büyüyen endüstri, sektörde yönetişim kalitesinin iyileştirilmesi gerekliliğini daha da belirgin hale getirmiştir. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) ve Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) gibi kuruluşlar, sektördeki yönetişim uygulamalarının şeffaflık, hesap verebilirlik ve kalite güvencesi ilkeleri doğrultusunda yürütülmesini önermektedir.
Bu bağlamda, havacılık sektörü yalnızca teknik ve operasyonel süreçlerin yönetilmesini değil, aynı zamanda farklı paydaşların katılımını gerektiren disiplinler arası bir yönetişim modeli benimsemeyi zorunlu kılmaktadır. Özellikle, sivil toplum kuruluşları (STK’lar) bu ekosistemde kilit bir rol üstlenerek sektörün sürdürülebilir büyümesini destekleyen, paydaşlar arasında bilgi akışını sağlayan ve ulusal ile uluslararası düzeyde standartların belirlenmesine katkıda bulunan önemli aktörler haline gelmiştir. STK’lar, sektörde standart geliştirme, politika yapıcılara danışmanlık sağlama ve paydaşlar arasında köprü görevi görme gibi işlevleri yerine getirmektedir. Ancak bu rolün etkin bir şekilde yerine getirilmesi için STK’ların da kendi içlerinde bir kalite güvence sistemine sahip olmaları gerekmektedir. Kaliteli yönetişim süreçlerinin STK’lar tarafından benimsenmesi, yalnızca sivil havacılık sektörünün düzenleyici çerçevesine uyumu artırmakla kalmayacak, aynı zamanda sektör genelinde daha güvenilir ve sürdürülebilir bir yapı oluşturulmasına da katkı sağlayacaktır.
Bu ihtiyaçlar doğrultusunda Süleyman Demirel Üniversitesi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi ve Atılım Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından, TÜBİTAK 3005 – Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Yenilikçi Çözümler Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında desteklenen “Sivil Havacılık Sektörü STK’larına Yönelik Çok Kriterli Bir Yönetişim Kalitesi Endeksi Geliştirme Çalışması” projesi yürütülmektedir. 12 ay sürecek bu proje ile sivil havacılık STK’larının kalite güvencesi, yönetişim kapasitesi ve etkinlik düzeylerinin objektif bir şekilde ölçülmesi hedeflenmektedir.
Projenin temel amacı, şeffaflık, hesap verebilirlik, etkinlik, katılımcılık ve stratejik uyum gibi kritik parametreleri kapsayan bir endeks modeli oluşturarak STK’ların performanslarının bilimsel bir yaklaşımla değerlendirilmesini sağlamaktır. Bu yöntem, çok kriterli karar verme teknikleri ve veri madenciliği gibi yenilikçi analiz yöntemlerini kullanarak geliştirilecektir. Proje sonucunda, sivil havacılık STK’larının yönetişim kalitesi ilkelerine daha uygun çalışmasını sağlayacak bir sistematik değerlendirme modeli sunulmuş olacaktır. Sektördeki kalite güvencesi ve yönetişim standartlarının daha etkin hale getirilmesi, sadece STK’ların değil, aynı zamanda genel havacılık ekosisteminin de daha verimli ve rekabetçi bir yapıya kavuşturulmasını sağlayacaktır. Bunlarla birlikte, projenin sivil havacılık sektöründe politika geliştirme, akademik bilgi birikimi, ulusal ve uluslararası standartlara uyum ve sektörel rekabetçiliği artırma gibi çok yönlü katkılar sunması beklenmektedir.