Yazar : Ersan YÜKSEL
Kıdemli Aviyonik Mühendisi İstinye Üniversitesi
ersan.yuksel@uted.org
ABD ordusu, Black Hawk helikopterlerinin yerine geçmesi planlanan Bell V-280 Valor (MV-75) adlı yeni nesil tiltrotor hava aracı üzerinde çalışmalar yürütmektedir. Uçak hızı ve menzilini, helikopterin dikey kalkış ve havada asılı kalma yetenekleriyle birleştiren bu araç; hız, menzil ve taşıma kapasitesi açısından mevcut helikopterlerden çok daha üstündür. ABD’nin helikopterlerine Kızılderili isimleri verme geleneği, bu modelde de sürebilir.
Döner kanatlı hava aracı adı verilen helikopterlerin sabit kanatlı hava aracı adı verilen uçaklarla karşılaştırıldıklarında avantajlarının dezavantajlarının olduğu görülmektedir.
Kanımca helikopterlerin en büyük avantajı, uçakların sahip olmadığı havada sabit durabilme (hovering) özellikleridir. Bu özellikleri sayesinde arama-kurtarma, iniş yapmadan insan-yük indirme veya yükleme, yangın söndürme gibi özel operasyonları yapabilirler. Bu özellikleri onları vazgeçilmez yapar.
Helikopterlerin iniş kalkış için uzun havaalanı pistlerine ihtiyaç duymamaları da uçaklara karşı üstün özelliklerindendir. Yüksek binaların teraslarına, hastanelerin otoparklarına, hatta otobanlara helikopterler inebilir ve buralardan kalkış yapabilirler. Bu özellikleriyle de hem askeri hem de sivil amaçlı kullanım bulurlar. Buna karşılık helikopterler, uçaklar kadar hızlı değildir. Menzilleri uçaklara göre çok kısadır. Çok gürültülüdürler. Helikopterler, otorotasyon adı verilen ve motorları sustuğunda inişi yavaşlatan bir sisteme sahip olsalar da, sabit kanatlı uçakların süzülme özelliklerinin verdiği güven hissini veremezler. Helikopterlerin yolcu ve yük taşıma kapasiteleri, yolcu ve kargo uçaklarıyla kıyaslandığında çok düşüktür
Sikorsky UH-60 Black Hawk (Kara Şahin), Sikorsky Aircraft tarafından üretilen dört kanatlı, çift motorlu, orta kaldırma kapasiteli askeri bir yardımcı helikopterdir. Sikorsky, 1974 yılında üretimine başladığı bu helikopter ile 1976 yılında Amerika Birleşik Devletleri Ordusu’nun Bell UH-1 Iroquois helikopter filosunu değiştirmek üzere düzenlediği Yardımcı Taktik Ulaştırma Hava Aracı Sistemi (UTTAS) yarışmasını kazandı.
Bell UH-1 Iroquois helikopterleri, 1956 yılında ilk uçuşlarını yapmışlardı ve 30 yıl içerisinde 16 binden fazla üretilmiş olmalarıyla Rus Mil Mi-8 helikopterleri ile “en çok üretilen helikopter” dünya rekoruna ortaktırlar.
1979 yılında ABD ordusu envanterine giren Sikorsky UH-60 Black Hawk helikopterinden ise günümüze kadar 5 binden adetten fazla üretildi.
Sikorsky UH-60 Black Hawk (Kara Şahin) helikopteri, Hollywood yapımı savaş filmlerinin en etkileyici sahnelerinde başrol oynadı. Son 50 yılda ABD’nin dünyanın farklı ülkelerinde yürüttüğü askeri operasyonlarda önemli rol oynayan Sikorsky UH-60 Black Hawk (Kara Şahin) helikopterlerini görüp de etkilenmemek mümkün değildir. 2 pilot ve 12 personel kapasiteli bu helikopterlerin azami kalkış ağırlığı 9 bin 979 kilogramdır.
ABD, Sikorsky UH-60 Black Hawk (Kara Şahin) helikopterlerini çok daha üstün özelliklere sahip bir hava aracı ile değiştirmek için çalışma yapmaktadır.
Bell V-280 Valor hava aracının resmi adı MV-75’tir ve Bell Helicopter tarafından Amerika Birleşik Devletleri Ordusu’nun Geleceğin Dikey Kaldırma Aracı (FVL – Future Vertical Lifter) Programı için geliştirilmiş tiltrotorlu bir hava aracıdır.
MV-75 prototipi ilk uçuşunu 2017 yılının sonunda yapmıştır ve geliştirme çalışmaları devam etmektedir. ABD, bu hava aracını 1-2 yıl içinde hizmete almak istediğini açıklamıştır.
Bell firmasının ürettiği, resmi adı MV-75 olan V-280 Valor hava aracı, tiltrotor adı verilen bir hava aracıdır. Bu hava aracı, konum değiştiren pervaneleri sayesinde iniş ve kalkışını helikopter gibi yapabilmekte (havaalanı pistine ihtiyaç duymama özelliği), daha sonra ise konum değiştiren pervaneleri ve sabit kanatları sayesinde uçuşuna uçak olarak devam etmektedir. V-280 Valor (MV-75) hava aracının diğer bir önemli özelliği de helikopter gibi havada asılı kalabilme (hovering) özelliğine sahip olmasıdır.
Bell firmasının Yeni Nesil V-280 Valor (MV-75) hava aracı, Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopterlerine göre çok daha üstün özelliklere sahiptir.
Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopteri 2 pilot ve 12 personel taşıma kapasitesine sahiptir. Bell V-280 Valor (MV-75) tiltrotor, 2 pilot ve 14 personel taşıma kapasitesine sahiptir.
Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopteri 282 km/saat hıza ve 590 kilometre azami harp menziline sahiptir. Bell V-280 Valor (MV 75) tiltrotor, 520 km/saat hıza ve 1.500 kilometre azami harp menziline sahiptir.
Bell V-280 Valor (MV-75) tiltrotor hava aracı, helikopter gibi iniş kalkış yapabilme ve havada asılı kalma (hovering) özelliğine sahiptir.
Bell V-280 Valor (MV-75) tiltrotor hava aracının taşıma kapasitesi, Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopterinin 1,5 katıdır.
Bell V-280 Valor (MV-75) tiltrotor hava aracının hızı, Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopterinin hızının iki katına yakındır.
Bell V-280 Valor (MV-75) tiltrotor hava aracının menzili, Sikorsky UH-60 Kara Şahin helikopterinin menzilinin üç katına yakındır.
Resmi adı MV-75 olan Bell V-280 Valor hava aracına hizmete girmesiyle birlikte bir Kızılderili adı verilmesi olasıdır. Helikopter modellerinin Kızılderili kökenli isimlerle adlandırılması, 1947 yılında H-13 adı ile ordu hizmetine giren Bell-47 helikopterlerine Sioux (Siyu) kabilesinin isminin verilmesiyle başlamıştır.
Bell H-13 Sioux helikopteri
ABD devletinin ve halkının Amerika’nın yerli halkı olan Kızılderili kabileleri (Indian Tribes) ile ilginç ve kanlı bir tarihi vardır.
Amerikan yerlilerine “Indian” (Hintli) adı verilmesi, ilk Batılı kâşiflerden Kristof Kolomb’un bu toprakları Batı Hindistan ve buralarda yaşayanları da Hintli sanmasından kaynaklanır.
Kızılderililer geleneksel olarak avcı, toplayıcı, göçebe bir halktır. Tarihsel olarak büyük Kızılderili toplulukları, temel besin kaynakları olan vahşi bizon sürülerini takip ederek beslenmişlerdir.
ABD, kuruluşu sırasında İngilizlere karşı bazı Kızılderili kabileleri ile iş birliği yapsa da daha sonra aldığı göçler ile genişleme ihtiyacı olmuş ve Kızılderililer’in geleneksel topraklarına el koyarak büyümüştür.
Ata binmekte ustalaşmış olan Kızılderili süvariler, yerleşim yerlerine, trenlere, atlı arabalara, kervanlara düzenledikleri baskınlarla dehşet estirmişler, bu şekilde beyazların topraklarını istilasından korumaya çalışmışlardır.
Çok sayıda çatışma ve savaşı bu şekilde kazanan Kızılderililer, hafif silahlar kullansalar da hiçbir zaman ağır silahlara sahip olmamışlardır.
On dokuzuncu yüzyılda kongre tarafından kabul edilen Kızılderilileri Temizleme Yasası ile Kızılderililer geleneksel topraklarından Mississippi Nehri’nin batısındaki özel rezerv bölgelerine sürülmüşlerdir. Bu zorunlu göç esnasında çok sayıda Kızılderili yaşamını kaybetmiş ve Kızılderililer uygar dünya (?) için tehlike olmaktan çıkmıştır.
Bell-47 helikopterinin ismi, askeri kullanımda ‘‘H-13 Sioux’’ helikopteri olarak geçmektedir ve ABD kara ordusu, donanma ve hava kuvvetleri kullanımı için 2 bin 400 adet üretilmiştir.
Bell UH-1 helikopteri, Kızılderili kabilesi Iroquois’nin adını taşımaktadır. Aynı şekilde bu helikopterin yerine geçen Sikorsky UH-60 helikopteri de ünlü Kızılderili şefi Kara Şahin’in ismini taşımaktadır.
1969 yılında yayınlanan 70-28 numaralı ordu yönetmeliği ile kullanıma alınan yeni helikopterlere isim verilmesi yazılı kural olmuştur.
Bu kapsamda akla gelen bazı helikopter isimleri şunlardır:
1. Bell H-13 Sioux Hafif Helikopter
2. Boeing AH-64D/E Apache (Apaçi) Saldırı Helikopteri
3. Sikorsky UH/HH-60 Black Hawk (Kara Şahin) Çok Maksatlı Helikopter
4. Lockheed AH-56 Cheyenne (Çeyen) Saldırı Helikopteri
5. Boeing/Sikorsky Comanche (Komançi) RAH-66 Saldırı Helikopteri
6. Lakota UH-72A Hafif Çok Maksatlı Helikopter (LUH)
Referanslar: https://www.foxnews.com/politics/move-over-black-hawk-army-unveils-mv-75 tiltrotor-aircraft-replace-iconic-assault-chopper.amp https://www.army.mil/article-amp/240476/why_army_helicopters_have_ native_american_names